Η νομική διάσταση του ζητήματος των υψηλών συντάξεων του ΕΦΚΑ
Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Κατά καιρούς σε δημοσιεύσεις μου (εδώ) αλλά και
στο βιβλίο μου Ασφαλιστική Μεταρρύθμιση και Νομικά Επαγγέλματα (εκδόσεις Νομική
Βιβλιοθήκη) έχω εξηγήσει με απλό τρόπο πως υπολογίζεται η κύρια σύνταξη μετά το
Ν.4387/2016. Είχα επίσης επισημάνει ότι το σύστημα των ποσοστών αναπλήρωσης
ευνοούσε όσους είχαν λίγα έτη ασφάλισης και χαμηλές εισφορές και «τιμωρούσε» όσους είχαν πολλά χρόνια ασφάλισης,
κάτι που ήδη έχει επισημανθεί από τη νέα ηγεσία του Υπουργείου, ως σημείο που
χρήζει βελτιώσεως. Πρόκειται συνεπώς για ένα στρεβλό σύστημα υπολογισμού που
δεν τιμά τις αρχές της αναλογικότητας και ανταποδοτικότητας, ενώ δεν θέτει
δικλείδες, ως θα εξηγηθεί κατωτέρω, για εξασφάλιση ενός ελαχίστου εισοδήματος
(με την κατώτατη σύνταξη) και την
αποτροπή έκδοσης υψηλότατων συντάξεων (με τη θέσπιση ανωτάτου ορίου).
Ήδη από την έκδοση των πρώτων εγκυκλίων του Υπουργείου για την ανταποδοτική
σύνταξη, είχα αναφέρει πως απουσιάζει από την εγκύκλιο ο τρόπος υπολογισμού των
συντάξεων των Συμβολαιογράφων (σελίδα 174 βιβλίου μου). Πράγματι αρχικώς
εκδόθηκαν οι:
1. Φ.80000/οικ.60271/2195/23.12.2016
εγκύκλιος με γενικές οδηγίες.
2. Η οικ.
15726/605/5.4.2017 με οδηγίες υπολογισμού συντάξεων με βάση την
προσαύξηση του δείκτη τιμών καταναλωτή και
3. Η οικ.20680/814/15.5.2017 με
οδηγίες υπολογισμού προσαύξησης συνταξίμων αποδοχών με βάση τον κατά κεφαλήν
κοινωνικό πόρο.
Επίσης εξεδόθη η υπ’αριθμ.24/22.5.2017
εγκύκλιος του ΕΦΚΑ χωρίς ειδικές οδηγίες για τους ασφαλισμένους
του ΕΤΑΑ, ενώ αναμένονται οδηγίες για τους κοινωνικούς πόρους (σελ.10) και
ειδικότερες οδηγίες για τους ασφαλισμένους του τ.ΕΤΑΑ (σελ.11).
ΙΙ. Η ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΩΝ
Έγραφα λοιπόν πως «….Από όλες αυτές τις εγκυκλίους απουσίαζε ο τρόπος
υπολογισμού των συντάξεων των συμβολαιογράφων, οι οποίοι, ως γνωστόν, κατέβαλαν
αναλογικές εισφορές επί των δικαιωμάτων τους. Κατά συνέπεια θα πρέπει για ένα
έκαστο συμβολαιογράφο που εξέρχεται της ασφαλίσεως να συνυπολογίζονται οι
ετήσιες καταβληθείσες αναλογικές και πάγιες εισφορές, ώστε να καταστεί δυνατή η
εξεύρεση των συνταξίμων αποδοχών….».
Κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι οι Συμβολαιογράφοι ήταν η
μοναδική κατηγορία ίσως ασφαλισμένων (με το προϊσχύον καθεστώς) που κατέβαλε
ασφαλιστικές εισφορές ως ποσοστό επί των αμοιβών τους, τόσον στο Ταμείο
Νομικών, όσον και στο Ταμείο Ασφάλισης Συμβολαιογράφων. Ειδικά στο Ταμείο
Νομικών, κατέβαλαν, σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 1 εδ. ιστ περ. γγ του Ν.Δ.
4114/1960, όπως διαμορφώθηκε με το άρθρο 4 παρ. 1 Ν.1090/1980 (ΦΕΚ 263 Α),
εισφορά ποσοστού ανερχόμενου μετά την 1.1.1983 σε 9% επί των εισπραττομένων από τους Συμβολαιογράφους
αναλογικών δικαιωμάτων επί παντός συμβολαιογραφικού εγγράφου. Κατά την έννοια των διατάξεων
αυτών, ο εν λόγω πόρος, ο οποίος αποτελείται από ποσοστό, υπολογιζόμενο επί των
αναλογικών δικαιωμάτων του Συμβολαιογράφου, τα οποία συνιστούν, κατά τον νόμο,
την αμοιβή που εισπράττεται από αυτόν για τις υπηρεσίες που παρέχει και για τις
οποίες δικαιούται αναλογικών δικαιωμάτων, αποτελεί ασφαλιστική εισφορά του Συμβολαιογράφου
υπέρ του Ταμείου Νομικών (ΣτΕ 867/2000, ΔΕΦΑ 5807/2017, πρβλ. ΣτΕ 1050/1992).
Η ως άνω ασφαλιστική εισφορά καταργήθηκε ρητώς με την παράγραφο 10 του
άρθρου 39 του Ν.4387/2016, όπως αυτό συμπληρώθηκε με το άρθρο 28 Ν.4445/2016
(ΦΕΚ Α 236), αφού πλέον κατά το ίδιο άρθρο όλοι οι ασφαλισμένοι επιβαρύνονται
με ενιαία ποσοστιαία εισφορά υπέρ κυρίας σύνταξης επί των εισοδημάτων τους.
Με δεδομένο λοιπόν ότι για την εξεύρεση του ποσού της ανταποδοτικής
σύνταξης συνυπολογίζεται το σύνολο των καταβληθεισών εισφορών από 1.1.2002
μέχρι και την έξοδο από την ασφάλισης, είναι προφανές πως για τους ασφαλισμένους
που υποβάλλουν αίτημα συναξιοδότησης τα πρώτα χρόνια ισχύος του Νόμου, θα
συνυπολογιστούν οι καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές, οι οποίες κατά το χρόνο
προ της οικονομικής κρίσεως για κάποιους συμβολαιογράφους ήταν ιδιαίτερα
υψηλές.
Τούτων λαμβανομένων υπόψη, ήταν αναμενόμενη και γνωστή στους ειδικούς της κοινωνικής
ασφάλισης, ότι για κάποιους λίγους Συμβολαιογράφους η ανταποδοτική σύνταξη θα
είναι ιδιαίτερα ψηλή, ενώ για τους περισσότερους θα ήταν αρκετά ικανοποιητική
και σίγουρα υψηλότερη από τη σύνταξη των 1.232 ευρώ που έδινε κατ’ανώτατο όριο
το Ταμείο Νομικών σε όλους τους ασφαλισμένους (δικηγόρους και συμβολαιογράφους).
Αντίθετα δικηγόροι με 40 έτη ασφάλισης,
εξερχόμενοι της ασφάλισης με τις νέες διατάξεις, λαμβάνουν συντάξεις 1.100 ευρώ
περίπου, που είναι κατώτερες από την κατά τ’ανωτέρω προηγούμενη των 1.232 ευρώ.
III. Η ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΔΕΚΟ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΩΝ (ΔΕΗ,
ΟΤΕ, ΗΣΑΠ, ΕΤΕ κλπ.)
Στο άρθρο 30 του ν.4387/2016 προβλέπεται προσαύξηση της σύνταξης των
ανωτέρω περιπτώσεων ασφαλισμένων για τους οποίο καταβαλλόταν υψηλότερη της προβλεπόμενης
στο άρθρο 38 εισφοράς για κύρια σύνταξη (20%) ως εξής:
Άρθρο 30
Προσαύξηση
σύνταξης όσων κατέβαλλαν αυξημένες
εισφορές
1. Στην
περίπτωση ασφαλισμένων οι οποίοι, υπό την ισχύ του προϊσχύοντος νομοθετικού
καθεστώτος κατέβαλλαν εισφορές ανώτερες από αυτές του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, το ανταποδοτικό
μέρος της σύνταξης για κάθε έτος που έχει καταβληθεί επιπλέον εισφορά, θα
υπολογίζεται με ετήσιο συντελεστή αναπλήρωσης 0,075% για καθεμία ποσοστιαία
μονάδα (1%) επιπλέον εισφοράς. Ο συντάξιμος μισθός σε αυτή την περίπτωση θα
προκύπτει λαμβάνοντας υπόψη τη βάση υπολογισμού της επιπλέον εισφοράς. Οι
διατάξεις του άρθρου 28 εφαρμόζονται αναλόγως.
Παράδειγμα:
Ασφαλισμένος τ.ΤΣΠ ΕΤΕ με συνολική εισφορά (εργοδότη ασφαλισμένου προ
ισχύος ν.4387/2016 28%, ήτοι κατά 40% έναντι της εισφοράς 20%, με 39 περίπου
έτη ασφάλισης και συντάξιμες αποδοχές 5.180 ευρώ και συνολικό ποσοστό
αναπλήρωσης 41,11% θα λάβει επιπλέον ποσοστό αναπλήρωσης (λόγω αυξημένης
εισφοράς) 27,47% και συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης αυξημένο (όχι κατά 40%
ή 16,44% επιπλέον), 66,82%, ήτοι σημαντικά αυξημένο σε σχέση με την επιπλέον
καταβληθείσα εισφορά.
Εδώ συνεπώς και σύμφωνα με τους δικούς μας υπολογισμούς υπάρχει αλλοίωση
της ανταποδοτικότητας υπέρ συγκεκριμένης κατηγορίας ασφαλισμένων. Ο
συγκεκριμένος ασφαλισμένος θα λάβει κύρια σύνταξη με τα νέα δεδομένα 3.941
ευρώ, ενώ με το παλαιό σύστημα θα ελάμβανε 2.214 ευρώ.
Η εύνοια αυτή υπέρ μερίδας ασφαλισμένων δεν δικαιολογείται από την αρχή της
αναλογικότητας και ανταποδοτικότητας.
ΙV. Η ΕΠΙΒΟΛΗ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΩΤΑΤΟΥ ΟΡΙΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗΣ
Από την επισκόπηση των διατάξεων του ν.4387/2016 σαφώς απουσιάζει η
πρόβλεψη κατώτατης σύνταξης, που να διασφαλίζει ένα ελάχιστο επίπεδο αξιοπρεπούς
διαβίωσης, έστω ίσης με το επίδομα ανασφάλιστων υπερηλίκων που χορηγεί ο ΟΠΕΚΑ των
360 ευρώ. Έτσι σε περιπτώσεις (όπως συντάξεων χηρείας, ή αναπηρίας) που
χορηγείται μειωμένη εθνική σύνταξη τα ποσά της κύριας σύνταξης κινούνται σε
πολύ χαμηλά επίπεδα, ενώ υπήρχαν περιπτώσεις συντάξεων χηρείας (προ της ισχύος
του ν.4611/2019) με ποσά κάτω των 200 ευρώ.
Αναφορικά με το ανώτατο όριο σύνταξης ισχύει το άρθρο 13 του ν.4387/2016,
στο οποίο ορίζεται ότι:
«Άρθρο 13
Ανώτατο
όριο καταβολής σύνταξης
1. Μέχρι
31.12.2018 αναστέλλεται η καταβολή κάθε ατομικής μηνιαίας σύνταξης των προσώπων
που είχαν ήδη καταστεί συνταξιούχοι μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος,
κατά το μέρος που υπερβαίνει τις δύο χιλιάδες (2.000) ευρώ. Για την εφαρμογή
του ανώτατου αυτού ορίου, λαμβάνονται υπόψη το καταβαλλόμενο ποσό
συνυπολογιζόμενης της εισφοράς υγειονομικής περίθαλψης υπέρ ΕΟΠΥΥ και της
Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων του άρθρου 38 του Ν. 3863/2010
(Α` 115), όπως ισχύει, και των παραγράφων 11 και 12 του άρθρου 44 του Ν.
3986/2011 (Α` 152), όπως ισχύει.
2. Κατά την
ίδια περίοδο, το άθροισμα του καθαρού ποσού των συντάξεων των παραπάνω
προσώπων, που δικαιούται κάθε συνταξιούχος από οποιαδήποτε αιτία από το
Δημόσιο, Ν.Π.Δ.Δ. ή οποιονδήποτε ασφαλιστικό φορέα κύριας ή επικουρικής
ασφάλισης δεν μπορεί να υπερβαίνει τις τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ. Στον
υπολογισμό του ανώτατου ορίου καταβολής σύνταξης που αφορά στα άτομα με
αναπηρία ή χρόνια πάθηση και των οικογενειών που έχουν μέλη τους άτομα με
αναπηρία δεν λαμβάνονται υπόψη τα πάσης φύσεως προνοιακά επιδόματα και
επιδόματα αναπηρίας.
3. Από
1.1.2019 καταβάλλεται το τυχόν υπερβάλλον ποσό που προκύπτει σε σχέση με
ανώτατο όριο των παραγράφων 1 και 2 και το νέο ύψος των συντάξεων όπως θα
προκύψει, σύμφωνα με την κατά το άρθρο 14 αναπροσαρμογή τους.».
Παρά την όχι ορθή από νομοτεχνικής άποψης διατύπωση του άρθρου, είναι σαφές
πως δεν καταλαμβάνει τις συντάξεις που εκδίδονται μετά την ισχύ του
ν.4387/2016, γι’αυτό και οι Υπηρεσίες του ΕΦΚΑ εξέδωσαν (χωρίς να οριστικοποιήσουν)
σχετικές συντάξεις με υψηλά ποσά.
V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Από την ανωτέρω ανάλυση σαφώς προκύπτει ότι το σύστημα της απονομής κυρίων
συντάξεων χρήζει σημαντικών βελτιώσεων, στις οποίες η Πολιτεία όφειλε να
έχει προχωρήσει σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα (αμέσως από της γνώσεως
των ζητημάτων), καθόσον τώρα πια είναι αμφίβολο αν μπορεί να ανακοπεί (και
μάλιστα αναδρομικά) η χορήγηση ιδιαίτερα υψηλών ή και πολύ χαμηλών συντάξεων.
Ανεξάρτητα των ανωτέρω οι νομίμως υπολογισμένες συντάξεις, που είναι σύμφωνες
με τις ρυθμίσεις περί ανταποδοτικής σύνταξης και έχουν κριθεί με βάση τα
ισχύοντα κατά το χρόνο εξόδου από την ασφάλιση (ήδη κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης-άρθρο
1 ν.4554/2018), πολύ δύσκολα από νομικής απόψεως μπορούν να θιγούν δια της επιβολής
ανωτάτου ορίου με αναδρομική ισχύ, η οποία είναι πιθανόν να κινείται μάλλον
εκτός συνταγματικής νομιμότητας (βλ. ιδίως σκέψη 11 ΣτΕ Ολ.734/2016) καθόσον
πρόκειται περί μεμονωμένων περιπτώσεων που δεν φαίνεται να επηρεάζουν τη διατηρησιμότητα
του ασφαλιστικού κεφαλαίου ενώ εν όψει του ύψους των καταβληθεισών εισφορών, βασίμως
μπορεί να υποστηριχθεί ότι παραβιάζεται η αρχή της προστατευομένης εμπιστοσύνης
(πρβλ. ΣτΕ 2194/2014 Ολομ. σκ. 17).
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου