Το ποτάμι δε γυρίζει πίσω. Η Ένωση Εμμίσθων Δικηγόρων είναι εδώ!

Όπως λένε μερικοί: "Το ποτάμι δε γυρίζει πίσω".
Είμαστε περήφανοι για τη σημερινή συγκέντρωση, γιατί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, κατορθώσαμε να συγκεντρώσουμε τα φώτα πάνω στα προβλήματα των εμμίσθων δικηγόρων.
Είμαστε περήφανοι που τόσοι συνάδελφοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας και έτσι δείξαμε τη δύναμή μας.
Ευχαριστούμε τον κάθε έναν συνάδελφο ξεχωριστά για τη συμμετοχή του και κυρίως το ΔΣΑ και τον Πρόεδρό του, που μας αγκάλιασε με αγάπη και συναδελφική αλληλεγγύη.
Ακολουθεί όλο το κείμενο της εισήγησης της έγκριτης συναδέλφου Αθηνάς Πετρόγλου, ιδρυτικού μέλους της Ε.Ε.Δ. και εκδότριας της περίφημης ΕΔΚΑ (Επιθεώρησης Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλισης):
Παρακαλούμε για τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας:

Προβληματισμοί

επί των αλλαγών που προτείνονται στην κοινωνική ασφάλιση των έμμισθων δικηγόρων

Γενικά: η κρίση της κοινωνικής ασφάλισης ως αιτία και συνέπεια της οικονομικής κρίσης

Το διανεμητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ως έχει διαμορφωθεί, έδινε γενναιόδωρες συντάξεις. Τις συντάξεις αυτές, υπό συνθήκες δημογραφικής γήρανσης και οικονομικής ύφεσης δεν μπορούσε να χρηματοδοτεί με τις εισφορές των εργαζόμενων. Ως εκ τούτου, προς εκπλήρωση των υποσχέσεων του, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης κατέφευγε σε δανεισμό, συμβάλλοντας έτσι στην οικονομική κρίση. Η οικονομική δε κρίση, με τη σειρά της, επιδείνωσε τα ελλείμματα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, αφού η εύκολη λύση του δανεισμού δεν υφίσταται πλέον.

Τι αλλαγές προβλέπει το προτεινόμενο νομοσχέδιο

Οι ενιαίοι κανόνες: σωστή αφετηρία

Το προτεινόμενο νομοσχέδιο ξεκινά, κατά τη γνώμη μας, από μια αφετηρία που είναι σωστή και αναγκαία για τη διαμόρφωση ενός δίκαιου συστήματος: ενιαίοι κανόνες όσον αφορά στον τρόπο υπολογισμού της εισφοράς και της σύνταξης για όλους τους αυτοτελώς απασχολούμενους (δικηγόρους, μηχανικούς, ιατρούς), είτε είναι παλαιοί ασφαλισμένοι, είτε είναι νέοι ασφαλισμένοι.

Στο όνομα των ενιαίων κανόνων: αδικαιολόγητη εξίσωση των αυτοτελώς απασχολούμενων με τους μισθωτούς.

Οι ενιαίοι κανόνες εφαρμόζονται κατά τρόπο που οδηγούν σε αδικαιολόγητη εξίσωση δύο διαφορετικών κατηγοριών ασφαλισμένων: των αυτοτελώς απασχολούμενων με τους μισθωτούς.

Οι αυτοτελώς απασχολούμενοι (δικηγόροι, γιατροί, μηχανικοί) είχαν πάντα μικρότερες συντάξεις από τους μισθωτούς. Τούτο, διότι πάντα κατέβαλαν εισφορές, οι οποίες δεν προσδιορίζονταν σε ποσοστό επί των πραγματικών αποδοχών τους, αλλά ήταν ένα κλειστό ασφάλιστρο, δηλ. ένα ασφάλιστρο, το ύψος του οποίου ήταν ανεξάρτητο του εισοδήματος και διαμορφωνόταν βάσει ασφαλιστικών κατηγοριών, στις οποίες ο αυτοτελώς απασχολούμενος κατατασσόταν με μόνο κριτήριο τον χρόνο ασφάλισης του.

Στο πλαίσιο του συστήματος αυτού, οι δικηγόροι που δραστηριοποιούνται τόσο ως αυτοτελώς απασχολούμενοι όσο και με σχέση έμμισθης εντολής και υπάγονται για τις δραστηριότητες αυτές στην υποχρεωτική ασφάλιση μόνον του ΕΤΑΑ, -και αυτοί είναι οι νέοι ασφ/νοι και από τους παλαιούς ασφ/νους οι δικηγόροι με έμμισθη εντολή σε ΝΠΔΔ- μέχρι σήμερα καταβάλλουν στο ΕΤΑΑ την εισφορά μόνον του ελεύθερου επαγγελματία. Η δε εισφορά αυτή επιμερίζεται κατά 1/3 στον ασφαλισμένο και κατά 2/3 στον εργοδότη. Ο εργοδότης καταβάλλει επιπλέον εργοδοτική εισφορά 3% ή 5% επί των αποδοχών του δικηγόρου με έμμισθη εντολή.

Οσον αφορά στη σύνταξη των δικηγόρων, αυτή καθορίζεται σε συγκεκριμένο ποσό, ανεξάρτητο από το ύψος των αποδοχών τους. Το ποσό αυτό είναι το ίδιο για όλους τους ασφ/νους του ΕΤΑΑ, είτε δραστηριοποιούνται μόνον ως αυτοτελώς απασχολούμενοι, είτε τόσο ως αυτοτελώς απασχολούμενοι όσο και λόγω απασχόλησης με έμμισθη εντολή.

Οι νέες ρυθμίσεις

Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο, η εισφορά των αυτοτελώς απασχολούμενων συνδέεται πλέον ευθέως με το εισόδημα τους τόσο από την έμμισθη σχέση ή σχέση έμμισθης εντολής όσο και από το ελεύθερο επάγγελμα. Το δε ποσοστό εισφοράς εξισώνεται με αυτό των μισθωτών.

Ετσι, βάσει του νομοσχεδίου, οι δικηγόροι με σχέση έμμισθης εντολής εξομοιώνονται, όσον αφορά στην υποχρέωση καταβολής εισφοράς, με τους μισθωτούς που ασφαλίζονται στο ΙΚΑ. Στο πλαίσιο της εξομοίωσης αυτής, επί των αμοιβών που λαμβάνουν από τη σχέση έμμισθης εντολής επιβαρύνονται, με μηνιαία εισφορά εργαζόμενου και εργοδότη 20% για κύρια σύνταξη, 7,5% για επικουρική, 7,10% για ασθένεια.

Επιπλέον, εφόσον οι δικηγόροι με σχέση έμμισθης εντολής έχουν εισόδημα και από ελεύθερο επάγγελμα, καταβάλλουν, τόσο οι παλαιοί όσο και οι νέοι ασφγ/νοι, μηνιαία εισφορά επί του φορολογητέου εισοδήματος τους, η οποία διαμορφώνεται στα ακόλουθα ποσοστά:

-για κύρια σύνταξη: 14% για τα πρώτα 2 χρόνια από την 1^η υπαγωγή τους στην ασφάλιση, 17% για τα επόμενα 3 έτη και 20% για το διάστημα μετά το 5^ο έτος υπαγωγής τους στην ασφάλιση

-για επικουρική σύνταξη: 7,5%

-για ασθένεια:7,10%

Προκειμένου να μην υπάρξει αιφνίδια επιβάρυνση με εισφορές, και μάλιστα εν μέσω οικονομικής κρίσης, με μεταβατική διάταξη προβλέπεται μείωση των ως άνω εισφορών κατά την τριετία 2017-2019. Η μείωση κλιμακώνεται από 50% ως 5 %, ανάλογα με το φορολογητέο εισόδημα, είναι δε μεγαλύτερη όσο μικρότερο είναι το φορολογητέο εισόδημα. Η μείωση αυτή αφορά αποκλειστικά τους αυτοτελώς απασχολούμενους. Μείωση εισφορών δεν προβλέπεται επί των αποδοχών που αποκτούν οι δικηγόροι με σχέση έμμισθης εντολής.

Κριτική

Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο, οι δικηγόροι με έμμισθη εντολή υποχρεούνται εφεξής να καταβάλλουν εισφορά επί των αποδοχών που αποκτούν τόσο ως απασχολούμενοι με σχέση έμμισθης εντολής, όσο και ως αυτοτελώς απασχολούμενοι. Τούτο, μολονότι θα λάβουν μια μόνο σύνταξη, το ποσό της οποίας, κατά το τμήμα που αντιστοιχεί στο χρόνο ασφάλισης που έχει διανυθεί ως την ισχύ του προτεινόμενου νομοσχεδίου, καθορίζεται στο ίδιο για όλους ποσό, ανεξαρτήτως ύψους αποδοχών.

Ενόψει των ως άνω, το νομοσχέδιο επιφέρει αιφνίδιο περιορισμό στα μέσα βιοπορισμού των δικηγόρων με έμμισθη εντολή, σε μια περίοδο, κατά την οποία, λόγω της οικονομικής κρίσης, ο περιορισμός αυτός δεν είναι δυνατόν να αναπληρωθεί. Συγχρόνως, η επιβάρυνση με εισφορές των δικηγόρων με έμμισθη εντολή είναι δυσανάλογη με την προσδοκώμενη σύνταξη, δεδομένου ότι η σύνταξη όσον αφορά στο τμήμα της, που αντιστοιχεί στο χρόνο ασφάλισης ως την ισχύ του προτεινόμενου νομοσχεδίου, καθορίζεται στο ίδιο για όλους ποσό, ανεξαρτήτως ύψους αποδοχών.

Το επιχείρημα ότι με το προτεινόμενο νομοσχέδιο οι δικηγόροι με έμμισθη εντολή καλούνται να καταβάλλουν μεγαλύτερες εισφορές για να λάβουν μεγαλύτερες συντάξεις δεν φαίνεται πειστικό¹.

Τούτο, διότι δεν πρόκειται για δημιουργία νέου συστήματος με νέους όρους υπολογισμού της εισφοράς και της σύνταξης, ώστε να εξασφαλίζεται η αναλογία της σύνταξης με την καταβαλλόμενη εισφορά. Πρόκειται για μετατροπή της φιλοσοφίας του υπάρχοντος συστήματος από σύστημα που παρέχει μια ελάχιστη αξιοπρεπή σύνταξη, την ίδια για όλους, ανεξαρτήτως εισοδήματος, σε σύστημα που παρέχει μια σύνταξη που αναπληρώνει το εισόδημα και ως εκ τούτου τελεί σε άμεση συνάρτηση με το εισόδημα, επί του οποίου υπολογίζεται και η εισφορά. Στο πλαίσιο της μετατροπής αυτής, ο υπολογισμός της σύνταξης είναι δέσμιος του ασφαλιστικού βίου του κάθε ασφαλισμένου. Για το λόγο αυτό, το προτεινόμενο νέο σύστημα δεν μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη σύνταξη, παρά μόνον στις περιπτώσεις που το τμήμα της σύνταξης που αντιστοιχεί στο χρόνο ασφάλισης που έχει διανυθεί υπό το νέο καθεστώς είναι μεγαλύτερο του τμήματος της σύνταξης που αντιστοιχεί στο χρόνο ασφάλισης που έχει διανυθεί υπό το παλαιό καθεστώς

Όμως και στις περιπτώσεις αυτές η υπόσχεση για καλλίτερες συντάξεις δεν είναι αξιόπιστη. Τούτο, διότι στο πλαίσιο του ισχύοντος διανεμητικού συστήματος συντάξεων, οι εισφορές των εργαζομένων του σήμερα δεν κεφαλαιοποιούνται για να χρηματοδοτήσουν τις αυριανές δικές τους συντάξεις, αλλά διανέμονται για να χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων. Ετσι, όταν έρθει η ώρα συνταξιοδότησης των δικηγόρων που επιβαρύνονται σήμερα υπέρμετρα με εισφορές, δεν θα υπάρχουν οι εισφορές τους για να χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις τους. Θα έχουν καταναλωθεί για τη πληρωμή των συντάξεων των σημερινών συνταξιούχων.

Επιπροσθέτως, λόγω της συνεχιζόμενης ύφεσης, της ανεργίας και της δημογραφικής γήρανσης δεν θα υπάρχει ο αναγκαίος αριθμός εργαζομένων και εισφορών για τη χρηματοδότηση των μεγαλύτερων συντάξεων που υπόσχεται το νομοσχέδιο.

Επομένως, με τη δυσανάλογη επιβάρυνση των δικηγόρων με εισφορές το μόνον που επιδιώκεται είναι να βρεθούν τα χρήματα για να μη μειωθούν άμεσα οι ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις.

Η κατάλυση κάθε έννοιας αναλογίας εισφοράς προς σύνταξη έχει ως αποτέλεσμα οι εισφορές να μετατρέπονται σε νέα, επαχθή φορολογία. Η συνέπεια είναι οι δικηγόροι να μην έχουμε πλέον κίνητρα να εργαζόμαστε περισσότερο ή, ακόμα χειρότερα, να αποκτούμε πολλά κίνητρα να κρύψουμε από το κράτος το προϊόν του κόπου μας. Ετσι όμως καταλύεται τόσο η ασφαλιστική συνείδηση όσο και η συνείδηση του πολίτη. Καταλύεται δηλ. η ίδια η πολιτεία.

Προτάσεις βελτίωσης του νομοσχεδίου όσον αφορά στους δικηγόρους με έμμισθη εντολή

Εκκινώντας από τη βασική θέση ότι οι δικηγόροι με σχέση έμμισθης εντολής δεν είναι μισθωτοί αλλά δικηγόροι, κρίνω ότι επιβάλλεται η συνέχιση της ασφάλισης των έμμισθων δικηγόρων ως αυτοτελώς απασχολούμενων.

Περαιτέρω, η μέχρι σήμερα φυσιογνωμία του συνταξιοδοτικού συστήματος των δικηγόρων ως συστήματος το οποίο με τη σύνταξη δεν αναπληρώνει το εισόδημα αλλά απλώς εξασφαλίζει ένα ελάχιστο αξιοπρεπές εισόδημα σε συνδυασμό με τη γενική αρχή του κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου περί αναλογίας των εισφορών προς τις παροχές επιβάλλει, κατά τη γνώμη μου, όπως η εισφορά διαμορφωθεί ως κλειστό ασφάλιστρο, βάσει ασφαλιστικών κατηγοριών, στις οποίες θα κατατάσσεται ο δικηγόρος ανάλογα με το φορολογητέο εισόδημα του, και βάσει των οποίων θα καθορίζεται η σύνταξη όλων των δικηγόρων, είτε δραστηριοποιούνται ως αυτοτελώς απασχολούμενοι, είτε τόσο ως αυτοτελώς απασχολούμενοι, όσο και λόγω απασχόλησης με έμμισθη εντολή.

ΙΙ. Επικουρικά, ως παραμετρικές αλλαγές στο τεθέν στη δημοσιότητα νομοσχέδιο, προτείνονται οι ακόλουθες:

ΙΙ.1. Οι δικηγόροι με έμμισθη εντολή που δεν έχουν εισόδημα από άσκηση του ελεύθερου επαγγέλματος του δικηγόρου να απαλλάσσονται της υποχρεωτικής καταβολής εισφοράς που προβλέπεται για τον ελεύθερο επαγγελματία

ΙΙ..2. Εφόσον επιβληθεί στους δικηγόρους που απασχολούνται με σχέση έμμισθης εντολής, ως ποσοστό εισφοράς επί των αποδοχών που λαμβάνουν ως έμμισθοι, το ποσοστό που ισχύει για τους μισθωτούς που ασφαλίζονται στο ΙΚΑ, το ποσοστό αυτό να διαμορφωθεί σταδιακά στο ποσοστό που ισχύει για το ΙΚΑ, ως ακριβώς προβλέπεται στις περιπτώσεις που το ισχύον ποσοστό ασφαλίστρου είναι μικρότερο αυτού που ισχύει για το ΙΚΑ.

ΙΙ.3. Να επεκταθεί η μεταβατική ρύθμιση περί μείωσης των εισφορών που προβλέπεται αποκλειστικά και μόνον για τους αυτοαπασχολούμενους δικηγόρους και στους δικηγόρους με σχέση έμμισθης εντολής, που ασφαλίζονται στο ΕΤΑΑ

ΙΙ.4. Να εφαρμοστεί το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών επί του συνόλου των αποδοχών από την αυτοτελή απασχόληση και τη σχέση έμμισθης εντολής, καταργούμενης της πρότασης του νομοσχεδίου περί χωριστού ανώτατου ορίου αποδοχών επί των αμοιβών από σχέση έμμισθης εντολής και χωριστού ανώτατου ορίου επί των αμοιβών από αυτοτελή απασχόληση.

ΙΙ.5. Σε περίπτωση που ο δικηγόρος με έμμισθη εντολή ασφαλίζεται παράλληλα με το ΕΤΑΑ και σε άλλον ασφαλιστικό φορέα, να έχει τη δυνατότητα θεμελίωσης περισσότερων συντάξεων βάσει των παράλληλων χρόνων ασφάλισης, καταργούμενης της πρότασης του νομοσχεδίου που προβλέπει την καταβολή μόνον μιας σύνταξης προσαυξημένης με τον χρόνο παράλληλης ασφάλισης,.

Επίλογος: Η ευθύνη για την τύχη μας ανήκει σε όλους μας

Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπιστεί η σημερινή αδυναμία του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του για παροχές, θα διαμορφώσει το προφίλ της χώρας τις επόμενες δεκαετίες. Θα καθορίσει εάν η χώρα θα παραμείνει καταδικασμένη στη μακρόχρονη παρακμή ή, αντίθετα, εάν θα κάνει ένα μικρό έστω βήμα προς μια πορεία που δίνει ζωτικό χώρο στις παραγωγικές ομάδες και στους νέους². Η ευθύνη για την τύχη μας ανήκει σε όλους μας

1 Πλ.Τήνιος, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 31.1.2016

2 Μ. Ματσαγγάνης, Καθημερινή 6.3.2016